Po śniadaniu i pakowanku leniwie ruszyliśmy w drogę, opuszczając Limbę jako ostatni albo prawie ostatni. Ale cóż począć, jest to z pewnością miejsce do którego się chętnie przychodzi ale niechętnie z niego wychodzi... Chyba trudno o lepszą recenzję dla utulni 😁

Wystartowaliśmy zatem leniwie, podobnie jak leniwie rozpoczął się sam dzień. Najpierw krótka przeprawa przez las, potem odkrytym trawersem w poprzek zbocza, które ostatnim razem pokonywałem ciemną nocą, w trakcie lawinowej dwójki i kilkunastu stopni poniżej zera. Kosmiczne wtedy to było przeżycie (o którym zresztą możecie przeczytać TUTAJ).

Tym razem nie było śniegu, nie było również strachu. Droga była za to męcząca - błoto zalegało na krótkim odcinku szlaku między Limbą a górną granicą lasu, znacznie wydłużając czas jego pokonania. Na szczęście trawers wschodnich zboczy szczytu okazał się przyjemniejszy i pozwolił nam w miarę sprawnie przedostać się na Północną Rakitowską Przełęcz (Severne Rakytovské sedlo).

Na przełęczy Krystian chciał na chwilę usiąść, ale ponieważ bardzo mocno wiało, to musieliśmy się kawałek cofnąć - tu taki protip, że w wietrznych warunkach zbawienne jest zagłębienie terenu do którego schodzi szlak żółty kierując się w stronę Limby...

Po kilkuminutowej pauzie rozpoczęliśmy podejście północną granią Rakitowa, regularnie zresztą przerywane krótkimi postojami na spojrzenie wstecz. W przypadku charakterystycznej wielkofatrzańskiej piramidy wysokość nabywa się zaskakująco szybko, a wraz z nią pojawiają się fantastyczne widoki.

Podczas zejścia w stronę Południowej Rakitowskiej Przełęczy (Južné Rakytovské sedlo) widoki zaczęły powracać od momentu opuszczenia izolinii oznaczającej 1400 m n.p.m. Miało to o tyle duże znaczenie, że z tego poziomu perspektywa umożliwiała jeszcze objęciem wzrokiem sporej powierzchni, zatem cały ten niesmak wynikający z obcowania z mgłą na szczycie trochę udało się zwalczyć😜

Mimo zawodu związanego z wizytą na szczycie na twarzy szybko pojawił mi się uśmiech, bo wędrówki po Wielkiej Fatrze, nigdy nie pozwalały się nadmiernie smucić, chyba że podczas zejścia do doliny. Jeśli ktoś ma wątpliwości, że góry są synonimem wolności, niechaj jedzie właśnie tam.

Z Wielką Fatrą jest trochę tak, jakby natura zbierała elementy krajobrazu charakterystyczne dla co najmniej kilku pasm, po czym wrzuciła je do miksera. Mamy więc te słynne połoniny przez, które co poniektórzy szukają nawiązania do Bieszczadów, trochę typowo beskidzkiego krajobrazu, dostrzegalnego zwłaszcza w turczańskim ramieniu WF, nawiązującą krajobrazem do niektórych partii Karkonoszy, Płoskę, i nieco mniej reprezentacyjnych pobratymców Rozsutców, takich jak Czarny Kamień, Ostra, Tlsta (czy też Tłustej vel Tołstej!) z Lubeną czy Drienok (vel Dereniok). Do tego ekstremalnie długa, ponad 25-kilometrowa, Dolina Lubochniańska, przypominająca bezludne fragmenty ukraińskich Karpat, spektakularny skalny balkon w postaci Majerowej Skały i dodające klimatu porozrzucane w różnych punktach pasterskie szałasy.

Mówię o tym wszystkim nie bez powodu - zielony szlak schodząc Minczola (1394 m n.p.m.) na południe doskonale pozwala docenić miejscową różnorodność, a widok ze zdjęcia poniżej, choć może nie wyjątkowo szeroki i imponujący, jest z pewnością bardzo symboliczny.

Trawers Czarnego Kamienia, który rozpoczął się za rozstajami okazał się być tamtego dnia wyjątkowo dokuczliwy, bo w lesie, po północno-zachodniej stronie szczytu zalegało sporo błota. Przeskakiwanie nad nim mocno nas spowolniło i trochę też zmęczyło, dlatego z ogromną radością powitaliśmy moment ponownego wyjścia ponad granicę lasu.

Przez Płoskę przeszliśmy bez zatrzymania. Widok z jej szczytu, jak już nie raz wspominałem, jest mocno ograniczony; jakieś 50 proc. kadru zabiera niebo, 30 proc. zabierają trawy i pozostałe 20 to odległe pasma górskie - te same co widać z wielu innych wielkofatrzańskich wierzchołków.

Niemniej jednak nie można powiedzieć, że Płoska nie jest absorbująca, bo jest i potrafi wzbudzać ciekawość nawet przy którejś z kolei wizycie 😉

Ze szczytu wyjątkowo schodzliśmy na stronę zachodnią, głównie po to żeby odwiedzić schronisko (Chata pod Boryszowem). Przy okazji zauważyłem, że zejście właśnie w tym kierunku oferuje bez porównania dalece bardziej interesujące widoki aniżeli zejście na przełęcz Chyżki (Chyžky), dostajemy bowiem chyba najlepszą panoramę na turczańskie ramię Wielkiej Fatry.

Celowo piszę chyba, gdyż nie spoglądałem nań z Boryszowa, a w zasadzie ów szczyt jest jedynym, który teoretycznie mógłby pod tym kątem oferować coś lepszego.

To co z pewnością jest jeszcze wyjątkowe, to stromizna, której nie uświadczy się przy zejściu na Przełęcz Płoskiej ani przy zejściu na Chyżki. Tymczasem od momentu ponownego połączenia ze szlakiem zielonym do momentu połączenia się ze szlakiem niebieskim (no, prawie) na pewno nie jest płasko. Ani "plosko" 😉

W schronisku nie zabawiliśmy zbyt długo. Krystian zamówił sobie zupę dnia, wypiliśmy obaj herbatę i trzeba było się zwijać, bo do celu pozostawał kawałek, a słońce lada moment miało zniknąć za horyzontem. Ech, listopad...

Ze schroniska cofnęliśmy się kawałek w stronę Płoskiej, by następnie niebieskim szlakiem przetrawersować południowo-zachodnie zbocza tego zwornikowego szczytu opadające do Doliny Niecpalskiej.

I chociaż jest to szlak wulgarnie omijający wierzchołek, to inaczej niż podobne szlaki tego typu w Wielkiej Fatrze (żółty trawersujący Rakitów) czy Małej Fatrze (żółty trawersujący Stoha), również pozwala cieszyć się widokami.

No a ten widok na Boryszów jest absolutnie kapitalny:

Po mało atrakcyjnym poranku, zachód był wyjątkowo kolorowy. Cieszyliśmy się podwójnie, gdyż seans oglądaliśmy z nieznanej nam do tej pory miejscówki, różniącej się trochę perspektywą od tej klasycznej, tj. z czerwonego szlaku poprowadzonego południową granią Płoskiej.

Chyżki mijaliśmy przy zapadającym zmroku, ale nawet nie sięgaliśmy do plecaków po czołówki. Wiedzieliśmy, że jeszcze tylko krótka wspinaczka na Koniarki i dojdziemy do szałasu pod Suchym Wierchem.

Ku naszej uciesze z naprzeciwka szła grupa turystów, których postanowiłem spytać czy może schodzą z Suchego Wierchu. Gdy ci potwierdzili, zadałem jeszcze jedno pytanie o to, czy widzieli może jakichś ludzi przy szałasie - tak aby uzyskać wiedzę na temat czy warto w ogóle iść w to miejsce (wiedzieliśmy, że o miejsce w weekend będzie ciężko).

Niestety nasze nadzieje chwilowi rozmówcy rozwiali w dwójnasób - nie dość, że powiedzieli, że widzieli przy szałasie ludzi, to jeszcze dowiedzieli się, że dla nich samych miejsc, dlatego szli do szałasu pod Chyżkami.

Podziękowaliśmy i zamiast iść prosto na Koniarkach skręciliśmy w prawo - w stronę ukrytego w lesie jeszcze innego szałasu - Mandoliny. Bardziej prymitywne warunki i położenie wyraźnie poniżej grzbietu, powoduje, że zwykle trafia tam dużo mniej ludzi, ale gdy weszliśmy, okazało się, że jest full.

Cóż było robić - na wszelki wypadek podreptaliśmy jeszcze do Szałasu pod Suchym Wierchem. Z daleka usłyszeliśmy polską mowę i generalnie widać było, że "dzieje się", ale nie traciliśmy rezonu - podeszliśmy, grzecznie spytaliśmy, no i dwa miejsca miały się znaleźć, zaraz po wspólnym toaście na dzień dobry. 

Miejsca rzeczywiście były, na poddaszu, tuż przy samym wyjściu. Ale nie narzekam, nam to absolutnie pasowało i  chyba już się domyślacie dlaczego. 

W niedzielę nie było już takiego obcyndalania się jak w sobotni poranek i gdy tylko zadzwonił budzik zerwaliśmy się na równe nogi, starając się jak najciszej opuścić poddasze. Mimo wybornych prognoz, oprócz nas nikt nie wydawał się być zainteresowanym podziwianiem wschodu słońca, choć oczywiście nie był do powód do smutku - w głębi serca cieszyłem się, że z rozwoju sytuacji.

Nim jednak ruszyliśmy w stronę Suchego Wierchu, zatrzymaliśmy się jeszcze na szybkie śniadanie. To zjedliśmy na przełęczy powyżej chatki korzystając z nibyławki która się tam znajduje, przyglądając się pierwszym nieśmiałym kolorom poranka.

Na grzbiet między Suchym Wierchem a Ostredokiem wdrapaliśmy sie kilka minut po wschodzie słońca w zasadzie w najlepszym możliwym momencie, gdy słońce wyszło ponad chmury, uwypuklając rdzawo-brunatne przybranie najwyższych partii Wielkiej Fatry.

Trzeba przyznać, że aparaty nie nadążały z zapisywaniem zdjęć na kartach pamięci, takie serie leciały 😂

W okolicach Suchego Wierchu spędziliśmy około 20 minut, potem, gdy słońce znalazło się już dosyć wysoko, ruszyliśmy w stronę szczytu, rozpoczynając bez wątpienia jeden z moich ulubionych odcinków graniowych na Słowacji, swoiste Sentiero degli dei...

Na chwilę przerwy zatrzymaliśmy się na południowo-wschodnim wierzchołku Ostredoka, który jeszcze podczas mojej drugiej wizyty w Halnej Fatrze zimą 2015 roku był szczytem pomijanym i zapomnianym, by następnie niecałe dwa lata później, przyjmując miano Pustolovci, stać się na krótko najwyższym szczytem pasma (1596 m n.p.m.). Finalnie, ze względu na zbyt duże zamieszanie nazwa Pustolovcia zniknęła a południowo-wschodni wierzchołek został po prostu tym głównym. 

Nawiązując jeszcze do mojego wcześniejszego wywodu dotyczącego zalet Wielkiej Fatry - tu na głównym grzbiecie stanowiącym część wspólną igrekowego kręgosłupa całego pasma na jaw wychodzi jeszcze jeden atut - specyficzna perspektywa.

Lubię patrzyć z góry z izolowanych wierzchołków typu Wielki Chocz, ale na dłuższą metę spacer po wyraźnie dominującej nad otoczeniem grani jest dla mnie monotonny. Ci, którzy mnie dłużej śledzą albo znają, zdążyli może zauważyć, że zwracam mocno uwagę na topografię, lubię testować się w zakresie rozpoznawania szczytów, no i z tego powodu nie przepadam zanadto za widokami z najwyższych szczytów Małej Fatry - tu mam na myśli grań między Małym a Wielkim Krywaniem i widoki na południe czy północ, jak również za widokami z grani Niżnych Tatr na południe czy widokami z Tatr (zwłaszcza na północ). O ile w wielu przypadkach samo nagromadzenie wyraźnie niższych szczytów robi wrażenie za pierwszym, drugim razem, to przy dłuższym kontakcie staje się powtarzalne i przede wszystkim - bez wyrazu. Zresztą chyba nie ma w tym nic odkrywczego, Tatry oglądane z Beskidów zawsze wzbudzają szczególne emocje, Beskidy z Tatr? Poza Babią Górą, na którą turyści zwracają uwagę, na palcach jednej ręki mógłbym policzyć te przypadki, gdy ktoś przyglądał się Turbaczowi czy Lubaniowi.

Najwyższe granie Wielkiej Fatry są natomiast idealne - na tyle wysokie by człowiek czuł pewną wysokość, a z drugiej strony jeszcze na tyle niskie, że idealnie nadają się do obserwacji zarówno Tatr, czy Niżnych Tatr jak i niższych pasm znajdujących się na południe od Krzyżnej.

Wreszcie - niemniej istotne dla mnie kryterium - położenie z dala od osad mieszkalnych. W przypadku najwyższej części pasma z reguły spełniane w stu procentach - zabudowań w pobliskiej dolinie Rewuczy jest niewiele, gęsto zaludniony Turiec ze wszystkich stron otoczony przez góry, ale wypełniony mało przyjemnymi dla oka obrazkami zabudowy Martina czy Wrutek, przysłonięty jest grzbietami Bralnej (tj. Skalnej) Fatry. Miód dla oczu i namiastka ukraińskich klimatów.

Na Ostredoku chwilę odpoczywaliśmy, ale ponieważ wiało naprawdę intensywnie, to szybko ruszyliśmy dalej, rozpoczynając spacer po absolutnie najwyższej części grani - przypomnę, że między Ostredokiem a trzecią Krzyżną wznosi się bowiem drugi w rankingu Fryczków (1585 m n.p.m.) i piąty Długi Groń (1559 m n.p.m.).

Mimo, że podobne krajobrazy znałem już wcześniej w wersji rozszerzonej choćby z Niżnych Tatr, to wierzcie mi, wbrew pozorom niezmiennie mnie ten fragment zachwyca, na pewno nie mniej niż gdy go ujrzałem pierwszy raz w 2014 roku. Ciężko mi też powiedzieć czy o jakiejś porze roku jest lepszy bądź gorszy - podziwiałem go latem, podziwiałem ekstremalną zimą i późną jesienią - za każdym razem koncentrując swoją uwagę na nieco innych elementach - późną wiosną i latem Wielka Fatra onieśmiela stopniem "ukwiecenia" (Arkadiusz Wasielewski w swoim przewodniku pisze o "najbardziej ukwieconym obszarze Słowacji") i intensywnością kolorów - już sam ten fakt wystarcza by stracić głowę; na jesieni, gdy widoczność, jak tego poranka, dopisuje, można spędzić długie godziny kontemplując rozległe panoramy. Zimą zaś można odkrywać te góry na nowo, jak większość pasm górskich nabierają one odmiennego, znacznie bardziej wysokogórskiego charakteru. To ostatnie wprawdzie dotyczy wielu gór, czy to Niżnych Tatr, czy Wielkiego Chocza czy Krywańskiej Fatry, ale to właśnie Wielka Fatra moim zdaniem przechodzi największą przemianę - temperatury na Krzyżnej bardzo często nie odbiegają od wyższych szczytów w Niżnych Tatrach, odległości od zabudowań - na codzień przecież duże - czynią zeń góry trudno dostępne i nieprzyjazne (wcale nie tak dużo mniejsze niż, znów, w Niżnych Tatrach), a brak gęstej sieci schronisk wymaga skrupulatnego przygotowania zimowego ekwipunku.

Spacer "Ścieżką Bogów" tradycyjnie kończy się na Krzyżnej (1574 m n.p.m.) efektownym (tym bardziej efektownym, jeśli jesteśmy tam pierwszy raz) widokiem na południe - jest to moim zdaniem doskonałe podsumowanie jeśli idziemy z północy na południe a nie odwrotnie i wynika z tego, że gdy wydaje nam się, że Wielka Fatra niczym nas już nie zaskoczy, to dostajemy kolejną petardę - widok na dziesiątki najprzeróżniejszych grzbietów stanowiących pogranicze Wielkiej Fatry i Gór Kremnickich.

Jeśli idziemy z południa na północ po identycznej trasie, to układ "bodźców" jest moim zdaniem nie tak doskonały - najważniejszych asów w rękawie pozbawiamy się na sam początek, zresztą, widoki z Ostredoka czy spod Suchego Wierchu na sąsiednie pasma górskie paradoksalnie nie różnią się tak bardzo od widoków z Ploski czy z Rakitowa. Kończąca łańcuch lokalnych "gigantów" Krzyżna wyróżnia się natomiast znacząco - widoki spod wierzchołka w stronę wspomnianych Gór Kremnickich, ale też Ptacznika, Gór Szczawnickich, Jaworza czy Gór Starogórskich uważam za unikatowe!

A widok na południe nie jest jedyną atrakcją w sąsiedztwie - podczas zejścia na Rybowską Przełęcz (Rybovske sedlo) możemy się długo delektować wyborną panoramą, trzeba jednak nie przesadzić z emocjami, gdyż brak uwagi, nawet przez sekundę, może skończyć się poślizgnięciem na tym bardzo krótkim i stromym odcinku.

Dlatego zdecydowanie najlepiej jest zatrzymać się, napatrzeć do woli i dopiero potem schodzić uważnie patrząc pod nogi.

Niemniej jednak przy takiej pogodzie i widoczności naprawdę i nam trudno było się skoncentrować na czymś innym niż na kontemplowaniu setek szczytów, które tamtego dnia pozostawały w zasięgu wzroku.

Zwłaszcza wspaniale się prezentował Salatyn, który muszę w końcu odwiedzić 😁

Patrzyłem na wijące się grzbiety, parafrazując w myślach piosenkę Reni Jusis:

"Kiedyś Was przejdę, przejdę Was; w końcu przejdę; jestem coraz bliżej, wiem"

Na przełęczy (Rybovske sedlo) na chwilę się zatrzymaliśmy, zastanawiając się nad dalszą drogą. Pierwotnie przyjęliśmy, że będziemy stąd już schodzić do Górnej Rewuczy, ale tego dnia żal naprawdę było opuszczać grań o tak wczesnej porze.

Koniec końców, mając jednak przed sobą różne obowiązki i zaakceptowaną wcześniej obopólnie deklarację aby wrócić na Górny Śląsk wczesnym wieczorem, zdecydowaliśmy się o wyborze zielonego szlaku. Nie wiem co czuł Krystian, mnie było w głębi duszy bardzo smutno.

Na szczęście szybko musiałem przestać się zamartwiać, bo zejście na dno żlebu również było dość nieprzyjemne, co więcej po jego przekroczeniu (woda) szlak poprowadzony wąską ścieżyną zaczął trawersować stromo nachylone w tym miejscu zbocze. Innymi słowy, wystarczył jeden nieuważny ruch, by się zsunąć po trawach.

Gdyby nie dopisująca pogoda szlak w górnych partiach Suchej Doliny, jak zowie się najwyżej położona część doliny Rewuczy, uznałbym za naprawdę męczący i irytujący. Do zejścia, zwłaszcza po opadach, raczej rekomendowałbym przejście dalej aż na Wschodnią Prasznicką Przełęcz (Vychodne Prasnicke sedlo) i zejście z grzbietu żółtym szlakiem na północ. Wariant o 10 minut dłuższy i zapewne o wiele bardziej przyswajalny ze względu na krótkie zejście w łagodniejszym terenie.

No ale my nawet na nadkładanie nawet 10 minut nie mogliśmy sobie pozwolić ze względu na autobus do Rużomberka 😔

Z zadowoleniem przyjęliśmy leśne rozstaje w górnej obwieszczające początek monotonnego, aczkolwiek bezproblemowego, marszu dnem doliny. Rzeczywiście, od tej pory przyspieszyliśmy, choć Sucha Dolina zdawała się ciągnąć w nieskończoność.

Gdzieś w połowie drogi między leśniczówką a pierwszymi zabudowaniami, dostrzegliśmy rozszerzające się koryto Rewuczy i korzystając z tego, że było już ciepło (oczywiście jak na listopad), postanowiliśmy się wykąpać, tak aby wracać do cywilizacji przynajmniej na półświeżo.

Do Rewuczy dotarliśmy na czas, nawet zachowując kilka minut zapasu, które postanowiliśmy wykorzystać na dojedzenie resztek (obok był kosz, więc pozbywaliśmy się wszystkiego czego można było się pozbyć) i chwilę później, z lżejszymi plecakami pakowaliśmy sie do autobusu.